31 Ionawr, 2023
Yn ystod y Sgwrs Mabwysiadu Fawr eleni, a ddaeth â’r gymuned fabwysiadu ynghyd i drafod y blaenoriaethau ar gyfer mabwysiadu yng Nghymru, ymddiheurodd Julie Morgan, y Dirprwy Weinidog dros Wasanaethau Cymdeithasol, yn bersonol i’r rhai yr effeithiwyd arnynt gan arferion mabwysiadu hanesyddol.
Dywedodd Mrs Morgan:
“Er bod arferion mabwysiadu gorfodol yn bodoli ers cyn datganoli yng Nghymru, maen nhw wedi cael effaith barhaol ar bawb a’u profodd – ar y rhieni a’r plant. Hoffwn fynegi fy nghydymdeimlad dwysaf â phawb sydd wedi cael eu heffeithio gan fabwysiadu gorfodol hanesyddol. I’r holl ddioddefwyr, hoffwn fynegi fy edifeirwch a fy nghydymdeimlad dwysaf - eich bod wedi gorfod dioddef arferion hanesyddol mor ofnadwy - a hynny oherwydd methiannau cymdeithas. Am hyn, mae’n wirioneddol ddrwg gen i."
Gellir darllen ei datganiad llawn yma.
Daw’r ymddiheuriad personol ar ôl i’r Cyd-bwyllgor ar Hawliau Dynol gyhoeddi ei argymhellion, yn dilyn ymchwiliad i ddeall profiadau menywod di-briod y mabwysiadwyd eu plant rhwng 1949 a 1976 yng Nghymru a Lloegr.
Croesawodd Gwasanaeth Mabwysiadu Cenedlaethol Cymru argymhellion yr ymchwiliad pan gawsant eu cyhoeddi ym mis Gorffennaf 2022, ac er bod deddfwriaeth ac arferion mabwysiadu wedi’u cryfhau’n sylweddol ers hynny, rydym yn parhau i weithio’n agos gyda Llywodraeth Cymru i wella gwasanaethau yng Nghymru ymhellach.
Mae Gwasanaeth Mabwysiadu Cenedlaethol Cymru yn cydymdeimlo’n ddwys â phawb yr effeithir arnynt. Dylid parhau i gydnabod anghyfiawnder yr arferion hanesyddol hyn.
Mae mabwysiadu wedi newid yn sylweddol ers hynny a bellach yn cael ei ystyried ar gyfer plant dim ond pan fydd opsiynau eraill wedi'u harchwilio'n llawn.
Nod gwasanaethau yw helpu teuluoedd biolegol i aros gyda'i gilydd lle bynnag y bo hynny'n bosibl, a lle nad yw hynny'n bosibl, mae mabwysiadu'n rhoi diogelwch a chyfle i blant ffynnu.
Os ydych chi’n oedolyn mabwysiedig, yn rhiant biolegol neu’n berthynas biolegol arall yr effeithiwyd arno gan fabwysiadau hanesyddol yn y 1950au, 1960au a dechrau’r 1970au, mae amrywiaeth o wasanaethau presennol a all eich cefnogi.
Gallwch ofyn am gyngor a chymorth gan eich asiantaeth fabwysiadu leol, i’ch helpu i archwilio pa gymorth a allai fod ar gael i chi’n lleol i ddelio ag effaith mabwysiadu hanesyddol eich plentyn.
Gellir dod o hyd i fanylion cyswllt yr holl asiantaethau mabwysiadu yng Nghymru ar Gwasanaeth Mabwysiadu Cenedlaethol gwefan.
Yn ogystal â'r asiantaethau mabwysiadu statudol, mae sefydliadau eraill a all helpu'r rhai y mae mabwysiadu'n effeithio arnynt. Mae rhai o'r gwasanaethau hyn ar gael am ychydig neu ddim cost o gwbl, tra bod eraill yn costio mwy.
Mae Adoption UK a’i gangen Gymreig, Adoption UK Cymru, yn sefydliad elusennol, sy’n gweithredu llinell gymorth am ddim i bobl sydd wedi’u mabwysiadu a rhieni sy’n mabwysiadu ac sydd hefyd yn cynnig gwasanaeth cymorth i oedolion mabwysiedig sy’n tanysgrifio i’r gwasanaeth hwn: Adoption UK
Bwriedir i’r wefan Chwilio ac Aduniad Mabwysiadu fod yn fan galw cyntaf i unrhyw un sy’n ystyried dod o hyd i berthnasau biolegol a mabwysiedig neu gysylltu â pherthnasau biolegol a mabwysiedig neu olrhain mabwysiadu a ddigwyddodd yn y DU.
Ffynhonnell arall o wybodaeth a chyngor i oedolion mabwysiedig unrhyw le yn y DU yw Family Connect.
I gael manylion am wasanaethau eraill, gan gynnwys y rhai sy'n cynnig gwasanaeth sy'n seiliedig ar ffi, cysylltwch â'ch asiantaeth fabwysiadu leol, a fydd yn gallu rhoi cyngor i chi am yr ystod o wasanaethau sydd ar gael yn lleol ac yn genedlaethol. Gall rhai o'r gwasanaethau sy'n gweithredu ar draws y DU helpu gyda mynediad at gofnodion ac efallai y bydd eraill hefyd yn gallu cynorthwyo lle mae'r ddau barti eisiau ailgysylltu trwy gynnig yr hyn a elwir yn wasanaeth cyfryngol. Mae rhai o'r sefydliadau yn elusennau ac eraill yn fusnesau preifat ac mae hyn yn cael ei adlewyrchu yng nghostau eu gwasanaethau.
Mae’n rhaid i bob sefydliad sy’n darparu’r gwasanaethau hyn fod wedi’u cofrestru gydag Arolygiaeth Gofal Cymru (AGC) neu Ofsted yn Lloegr.
Mynediad at gofnodion a gwasanaethau cyfryngol
Gall pob un o’r pump Gwasanaeth Mabwysiadu Rhanbarthol yng Nghymru, sydd wedi’u lleoli mewn awdurdodau lleol, helpu gyda mynediad at gofnodion. Mae hon yn ddyletswydd statudol. Efallai y byddant hefyd yn gallu cynnig gwasanaeth cyfryngol. Yn wahanol i fynediad at gofnodion geni ar gyfer pobl a fabwysiadwyd, mae hwn yn wasanaeth dewisol. Ni chodir tâl am y naill na’r llall o’r gwasanaethau hyn, ond mae capasiti’n gyfyngedig, ac efallai y bydd yn rhaid i chi aros am ychydig cyn y gallwch weld rhywun.
Mae sefydliadau sy’n cynnig gwasanaethau gan gynnwys mynediad at gofnodion geni a/neu wasanaethau cyfryngol heblaw’r gwasanaethau mabwysiadu rhanbarthol yng Nghymru wedi’u rhestru isod. Bydd yr holl sefydliadau hyn hefyd yn darparu rhywfaint o gymorth emosiynol. Mewn rhai achosion bydd hyn yn cael ei ddarparu gan weithiwr cymdeithasol mabwysiadu mewn achosion eraill gan gwnselydd neu therapydd hyfforddedig.
Gwasanaeth Cyfryngol Canfod Mabwysiadu: Dyma'r unig asiantaeth o'i math sydd wedi'i lleoli yng Nghymru ac sy'n gallu cynnig gwasanaeth trwy gyfrwng y Gymraeg. Mae'n cynnig mynediad at gofnodion geni, olrhain a gwasanaethau cyfryngol.
CMB Counselling: Mae’r sefydliad hwn yn cynnig gwasanaethau cymorth mabwysiadu i bobl sydd wedi’u mabwysiadu, perthnasau biolegol pobl a fabwysiadwyd a disgynyddion y rhai a fabwysiadwyd cyn 30 Rhagfyr 2005.
Father Hudson’s Care: Mae'r asiantaeth elusennol hon yn cynnig cymorth i bawb y mae mabwysiadu'n effeithio arnynt, gan gynnwys gwasanaethau olrhain a chyfryngol.
Joanna North Associates Ltd: Mae hwn yn gwmni sy'n cynnig ystod o wasanaethau i oedolion mabwysiedig a pherthnasau biolegol, gan gynnwys mynediad at gofnodion geni, cwnsela, olrhain a gwasanaethau cyfryngol.
PAC-UK: Mae hwn yn sefydliad sy'n gweithredu ar draws y DU. Mae ganddi wasanaeth arbenigol sy'n darparu cymorth i oedolion sydd wedi'u mabwysiadu'n blant, ac oedolion sydd fel arall wedi'u lleoli'n barhaol fel plant. Mae hyn yn cynnwys mynediad at gofnodion mabwysiadu, olrhain, gwasanaethau cyfryngol a chwnsela.
Mae yna nifer o sefydliadau eraill sy'n cynnig cymorth emosiynol neu seicolegol i'r rhai y mae mabwysiadu'n effeithio arnynt, ond nad ydynt mewn sefyllfa i gynorthwyo gyda mynediad at gofnodion geni, olrhain na darparu gwasanaethau cyfryngol. Ceir manylion am y rhain ar wefan y Consortiwm o Asiantaethau Cymorth Mabwysiadu (CASA).
Y gofrestr cyswllt mabwysiadu
Cedwir manylion pob mabwysiad yng Nghymru a Lloegr gan y Swyddfa Gofrestru Gyffredinol (GRO). Mae’r GRO yn gweithredu’r Gofrestr Cyswllt Mabwysiadu genedlaethol, sy’n caniatáu i bobl fabwysiedig a rhieni biolegol pobl fabwysiedig gofrestru eu manylion a nodi a ydynt yn dymuno i eraill gysylltu â nhw ai peidio. Mae cost i'w hychwanegu at y gofrestr. Mae hyn yn £15 ar gyfer oedolion mabwysiedig neu £30 ar gyfer aelodau o'r teulu biolegol. Sylwer mai dim ond rhwng y bobl hynny sydd wedi dewis rhoi eu manylion ar y gofrestr honno ac sydd wedi cofrestru eu parodrwydd i gael cyswllt y gall y gofrestr gyswllt wneud cysylltiadau. Nid oes gwasanaeth olrhain na chyfryngol yn gysylltiedig ag ef.
Y fframwaith cyfreithiol a'r broses ar gyfer mynediad at gofnodion geni
Oedolion mabwysiedig – o dan gyfraith y DU, mae gan bob oedolyn mabwysiedig hawl gyfreithiol i gael mynediad at wybodaeth o’u cofnodion geni, er mwyn cael copi o’u tystysgrif geni wreiddiol unrhyw bryd ar ôl eu pen-blwydd yn 18 oed. Mae'r gyfraith yn mynnu bod y cofnodion hyn yn cael eu storio'n ddiogel am o leiaf 100 mlynedd. Mae'r fframwaith cyfreithiol ychydig yn wahanol, yn dibynnu a gawsoch eich mabwysiadu cyn 12 Tachwedd 1975 neu ar ôl y dyddiad hwnnw. Os ydych eisoes yn gwybod eich manylion geni sylfaenol, gallwch gysylltu â'r Swyddfa Gofrestru Gyffredinol (GRO) i gael copi o'ch tystysgrif geni wreiddiol. Os nad ydych chi'n gwybod y manylion sylfaenol hynny, bydd angen i chi lenwi ffurflen gais i'w cael. Mae manylion ar wefan GRO. Fel arall, gallwch anfon e-bost: adoptions@gro.gov.uk neu ffonio: 0300 123 1837.
Bydd y rhan fwyaf o'r wybodaeth fanwl am amgylchiadau mabwysiadu wedi'i chofnodi yn ffeiliau achos yr asiantaeth a leolir plentyn gyda'i rieni mabwysiadol. Mae'r cofnodion hyn yn cael eu cadw gan asiantaeth fabwysiadu sy'n bodoli eisoes neu mae modd cael gafael arnynt. Bydd y GRO yn gofyn i'r oedolyn mabwysiedig enwebu asiantaeth fabwysiadu i'w helpu i gael mynediad at ei gofnodion. Yr asiantaeth fabwysiadu yn eu hardal fydd hon fel arfer, hyd yn oed os cedwir eich cofnodion yn rhywle arall. Os gwnaed y gorchymyn mabwysiadu cyn 12 Tachwedd 1975, mae gofyniad cyfreithiol i weithiwr cymdeithasol mabwysiadu gwrdd â'r sawl sy'n cael ei fabwysiadu cyn y gall weld ei gofnodion. Os cawsant eu mabwysiadu ar ôl y dyddiad hwnnw, nid oes rhaid iddynt siarad â gweithiwr cymdeithasol mabwysiadu, ond mae’n debygol o fod yn ddefnyddiol iawn gwneud hynny. Gall y gweithiwr cymdeithasol mabwysiadu eu cynghori a’u cefnogi i ddeall y wybodaeth a’i rhoi yn ei chyd-destun hanesyddol. Gallant hefyd drafod pa opsiynau sydd ar gael os yw'r sawl sy'n cael ei fabwysiadu yn dymuno ymholi ymhellach neu geisio aduniad ac felly angen olrhain a gwasanaeth cyfryngol.